يک تصويرجالب

توصيه می کنم به قسمت عکسها مراجعه کنيد و عکس کسی را که من شخصاً مدتها بود چشمم دنبال جمالش می گشت ببينيد. روی قسمت مربوط به عکسها کليک کنيد و سپس در قسمت تاريخچه اپتومتری برويد. سعی کردم عکس را به اپتيران انتقال دهم ولی بلد نبودم ضمناً ترتيب متنها بهم ريخته است که بايد راهی برای درست کردن آن پيدا کنم. راهنمايی دوستان باعث نهايت تشکر خواهد بود.

نسل پنجم لنزهای طبی

همانطور که قبلاً صحبت شد، لنزهای نسل دوم، يعنی لنزهای ساخته شده از جنس پلی متیل متا آکريلات PMMA، اساساً نفوذپذيری نسبت به اکسيژن ندارند و باعث خفگی قرنيه می شوند. اين لنزها علاوه بر سفت بودن و ناراحت بودن، مشکل ديگری نيز دارند، که عبارتست از ضعف آنها از نظر آبدوستی (سطح آنها خوب خيس نمی شود). اما برتری آنها در اين است که راحت تراشيده می شوند، بعد از تراشيدن قابل پوليش و تصحيح هستند و بخوبی روی چشم حرکت می کنند.

لنزهای نسل چهارم (سيليکون الاستومر)، از نظر ضريب انتقال اکسيژن (Oxygen Permeability)، درست نقطه مقابل PMMA هستند. Dk بسيار عالی، حرکت بسيار بد، نرمی قابل قبول و نهايتاً سخت بودن توليد اين لنزها، صفات اصلی است که می توان برای آنها توصيف نمود. اگر می شد خوبيهای نسل 2 را با خوبيهای نسل 4 ترکيب کنيم، شايد لنزی حاصل می شد که Dk خوب، حرکت خوب، نرمی خوب و رطوبت پذيری قابل قبولی داشته باشد و روش توليد آنهم چندان پيچيده نباشد. اين بود آرزوی عده ای از دانشمندان. بودند کسانيکه آرزويی بهتر از اين را نيز در سر می پروراندند. آرزويی به ظاهر نشدنی که حتی فکر کردن به آن نيز جسارت می خواست: ترکيب کردن نسل سوم با نسل چهارم، که در مورد آن، بحث مفصلی در هفته های آینده خواهيم داشت.

با ترکيب کردن نسل 2 و 4 ، ماده ای بدست آمد که قابليتهای خوب تراشکاری و توليد آسان و همچنين حرکت بهتر روی چشم را از PMMA به ارث برده بود و Permeability (Dk) قابل قبول را از سيليکون الاستومر به همراه داشت. واقعيت اين است که Dk بدست آمده در اين لنزها، برای آن زمان يعنی سال 1974 بی نظير بود و انقلابی را به همراه داشت. بهمين علت اين لنزها نام Rigid Gas Permeable و کنيه RGP را به خود اختصاص دادند.

نسل چهارم لنزهای طبی

برتريهای بارز نسل دوم و سوم عدسيهای تماسی در مقايسه با عدسيهای تماسی نسل اول، همزمان شد با پيدايش آنتی بيوتيکها و بدينترتيب بزرگترين مانع موجود بر سر راه پيشرفت عدسيهای تماسی از ميان رفت. با اينوجود، لنزهای نوع PMMA هميشه در چشم تا حدی آزار دهنده بودند. علت اصلی ناراحت بودن اين لنزها در درجه اول سفت بودن آنها بود. بزودی مشخص شد که علت مهمتری نیز وجود دارد: این ماده در برابر اکسیژن مقاومت صد درصد دارد و روی چشم قرار دادن آن درست مثل این است که کیسه پلاستيکی را روی بينی و دهانتان قرار دهيد و سعی کنيد نفس بکشيد! عجيب است که در ابتدای کار استفاده از PMMA، اين موضوع برای کمتر کسی قابل تجسم بود. با اينوجود عده ای از محققين بدنبال شناسايی ماده ای بودند که قابلیت قالبگيری يا تراشکاری را داشته باشد ولی بر خلاف PMMA بخوبی قادر به عبور دادن گازها باشد. اين ماده نهايتاً در سال 1965 ابداع شد. اين ماده در حالت پليمر شده شکل مواد ژله ای تقریباً سفتی را به خود می گيرد و درحالت مونومر، بصورت مايع است. تبليغاتی که در آنزمان برای معرفی اين ماده بکار گرفته می شد، تصوير یا فيلمی بود که در آن يک پستاندار کوچک (موش) را درون ظرفی شيشه ای مملو از مونومر اين ماده غرق می کردند ولی موش بدون اينکه نيازی به بيرون آوردن سر از داخل مايع داشته باشد، به تنفس ادامه می داد. اين ماده چيزی نیست جز سيليکون الاستومر که نوعی از آنرا قبلاً بعنوان بالشتک (دماغه) در عینکهای طبی ديده ايد. برتری بلامنازع اين ماده در توانايی نفوذپذيری آن نسبت به گازهايی چون اکسيژن و دی اکسید کربن بود. در مورد ضريب انتقال اکسيژن از درون مواد اولیه عدسيهای تماسی (Dk) و ضريب انتقال اکسيژن از درون خود عدسی تماسی (Dk/t) در قسمتهای آتی صحبت کاملی را خواهيم داشت (انشاالله). در مورد سيليکون الاستومر همينقدر بايد گفت که فعلاً ماده ای را نمی شناسيم که بخوبی اين ماده اکسيژن را از خود عبور دهد و قابل استفاده در صنايع توليد کنتاکت لنز باشد (Dk~400). از آنجاييکه گل بی عيب فقط خداوند متعال است و بس، اين ماده هم نقصی دارد که اتفاقاً آنهم بلامنازع است: سیلیکون الاستومر کاملاً آب گریز (هيدروفوب) است و به علت ساختارالکتروشيميايی خاصی که دارد، به هر سطحی که در جوار آن قرار گيرد می چسبد. اين صفت در مورد پد عينک (دماغه)، کاملاً مفید است و در مواردی حتی از اين ويژگی برای معرفی عينکهای مرغوب استفاده می کنيم چون باعث می شود قاب عينک (فريم)، کمتر روی بينی ليز بخورد. ولی همين صفت در مورد لنز کاملاً نامطلوب است و اصولاً يکی از اساسی ترين ويژگيهای هر لنز خوب اين است که به راحتی روی گشم حرکت کند. بدينترتيب، عدسيهای تماسی سيليکون الاستومر به دو علت يعنی چسبيدن به چشم و هيدروفوب بودن شديد، خيلی زود از گردونه رغابت با ديگر انواع لنز خارج شدند، اما آرزوی دانشمندان این بود که ... که نسلهای بعدی نيز خلق شوند. درباره نسل پنجم و داستان پيدايش آن، چند روز ديگر در همين سايت مطالعه بفرماييد.

نسل سوم لنزهای طبی

با نسل سوم زياد کار داريم. ولی برای سنت شکنی هم که شده، نسل سوم را بعد از نسل پنجم مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهيم. بعد از معرفی پنج نسل اولیه عدسیهای تماسی، صفات اصلی و مهمی را که هر لنزی بايد داشته باشد تا هم راحت باشد و هم لطمه ای به چشم وارد نکند را بررسی خواهيم کرد و در واقع آنچه را که بشريت با بکارگيری انواع مواد برای توليد لنز در فاصله سالهای 1888 تا 1998 يعنی در طول یکصد و ده سال تجربه بدست آورده، يکجا تقديم خواهد شد.

نسل دوم لنزهای طبی

لنزهای مدل مولر و سامیش همگی از جنس شيشه و بسیار شکننده بودند و در بسياری از موارد باعث خراشيدگی قرنيه و عفونتهای شديد چشم می شدند. در سال 1936 (1315 هجری ) با اختراع شدن نوعی پلاستيک بنامPolymethyl methacrylate (PMMA) امکان نوآوری ديگری فراهم شد:William Feinbloom لنز اسکلرالی ساخت که مرکز آن از جنس شيشه و قسمت محيطی آن (که روی اسکلرا قرار می گرفت) از جنس پلاستیک PMMA بود. طولی نکشيد که لنزهای اسکلرال تمام PMMA ساخته شد. بدينترتيب نسل دوم لنزهای طبی در سال 1936 و از جنس PMMA ساخته شدند. جالب اينجاست که تا آنزمان کسی فکر نمی کرد که اگر لنز را اندازه قرنيه بسازند، لنز روی چشم معلق خواهد ماند و برای همین هم تمام لنزها بصورت اسکلرال ساخته می شدند و اولين بار در سال 1948، Tuohy که شغلش تراش لنز بود، بطور تصادفی قسمت اسکلرال یک لنز را خراب کرد و به فکر افتاد که لنز خراب شده را آنقدر کوچک کند که روی قرنیه جا شود. لبه های لنز را نیز تراشيد و صيقل داد و با کمال تعجب متوجه شد که لنز قرنیه ای که ساخته بود، روی چشم معلق می ماند. اين يافته تحول بزرگی را ایجاد کرد و نسل دوم لنزها نه تنها از ماده جديد، بلکه با شکل و طراحی بهتر به بازار عرضه شدند. حدس بزنيد نسل سوم لنزها از چه ماده ای ساخته شدند و چرا؟

کمي درباره تاریخچه لنزهای طبي

ایده ساخت لنزهای طبي را متعلق به لئوناردو داوينچی می دانند. وی برای مطالعه روی جريانهای آب رودخانه ای، نيمکره ای شيشه ای را روی صورت خود می گذاشت و با استفاده از آن زير آب را بررسی می کرد. اين موضوع مربوط به سال 1508 ميلادی است و در واقع آغاز علم کنتاکتولوژی به شمار می آید. در آغاز قرن نوزدهم، همين ايده توسط توماس يانگ و سپس رنه دکارت بيیشتر تکامل پيدا کرد و نهايتاً در اواخر دهه هشتاد قرن نوزدهم برای اولين بار لنز به مفهوم واقعی آن يعنی برای تصحيح ديد بکار گرفته شد و بدين ترتيب نسل اول عدسيهای تماسی خلق شد. اينکار توسط Adolf Eugene Fick چشم پزشک آلمانی شاغل درشهر زوريخ (امروزه واقع در سوئيس)، در سال 1888انجام شد. اين عدسیها از جنس شيشه و بزرگ بودند و تمام قسمتهای جلويی اسکلرا را می پوشاندند. بهمين علت انها را لنزهای اسکلرال یا صلبيه ای می ناميدند. در سال 1910 پزشکی بنام ساميش سفارش ساخت يک نمونه از اين لنزها را به برادران Muller ميدهد. در اين مورد بخصوص، هدف پوشاندن چشم فردی بوده که در اثر سوختگی پلک فوقانی يک چشم را از دست داده بود. اگر چه استفاده از اين لنز دردناک بود، برای جلوگيری از نابينايی در اثر خشک شدن چشم، بيمار دکتر ساميش به مدت 21 سال (تا آخر عمر خود) از اين نوع لنزها استفاده کرد، هر چند که برای تحمل درد ناشی از اين وسيله، چاره ای جز استفاده ار کوکائين موضعی نبود. بدينترتیب نسل اول لنزها به طور عملی در سال 1910 به کار گرفته شدند. در قسمت بعدی پيدايش نسلهای ديگر عدسيهای تماسی مورد بحث خواهد بود.

نسل جدید عدسیهای تماسی

   حتماً شنیده اید که یکی از انواع موادی که برای تولید لنز بکار می رفته، ماده ای بوده به اسم سیلیکون و لنز تولید شده از این ماده را لنز سیلیکون الاستومر می نامیدند. خوبی این ماده در این بود که برای عبور اکسیژن از لنز و رسیدن اکسیژن به قرنیه، مشکلی ایجاد نمی کرد. بدی این ماده این بود که به چشم می چسبید و حرکت نمی کرد. بهمین علت این عدسیها خیلی زود از رده خارج شدند. چند سال بعد از تولید لنزهای سیلیکون الاستومر، سیلیکون را با PMMA ترکیب کردند و حاصل آن پیدایش لنزهای RGP   بود و در واقع علت اینکه لنزهای RGP در قیاس با PMMA نفوذپذیری بهتری به اکسیژن دارند، همین وجود سیلیکون در لنزهای RGP است.
سالها بود که تلاش محققین این بود که سیلیکون را با HEMA (ماده زیربنایی تمام لنزهای نرم) ترکیب کنند. اینکار شدنی نبود چون سیلیکون درست مانند روغن است و از آب گریزان است و با آب ترکیب نمی شود. اما بالاخره بعد از 18 سال تحقیق، این کار نشدنی، شدنی شد. مسئول و پایه گذار این تحقیقات یک اپتومتریست استرالیایی است به اسم Brien A Holden Ph D  . نام این ماده Silicone Hydrogel  است و نسل ششم لنزها را بوجود آورده. امروزه کمتر مقاله علمی جدیدی را در زمینه کنتاکت لنز پیدا خواهید کرد که مرتبط با این نسل جدید نباشد. مزایای این ماده متعدد است و بتدریج در باره آن مطالبی تقدیم خواهد شد ولی بر سر راه استفاده از لنزهای تولید شده از این جنس، برای ما در ایران مشکلاتی وجود دارد که امیدوارم به اتفاق با یکدیگر آنرا حل کنیم. اگر مایلید در حل کردن این مشکلات شریک باشید، مجموعه مطالب این قسمت را دنبال فرمایید.سایت رسمی لنزهای سیلیکون هایدروژل www.siliconehydrogels.org

1st Farsi Site for Soft Contact Lenses

اولین سایت فارسی زبان با گرایش تخصصی و عمومی در مورد لنزهای نرم طبی و رنگی در دست تدوین می باشد. هر گونه مشارکت شما را صمیمانه و
خاضعانه به دیده منت می گذاریم و آماده پاسخگویی به سوالات شما به زبان فارسی و انگلیسی هستیم. لازم به تذکر است که برای پاسخگویی به سوالات شما در مورد لنزهای نرم، درصورت لزوم با معتبرترین مراکز دنیا ارتباط برقرار خواهد شد تا مطمئنترین پاسخها تقدیم گردد. با امید بهروزی و یاری شما، منتظر یادداشتها و نطرات ومقالات شما هستیم

I have the honour to introduce you to the first Iranian site specializing on Soft Conact Lenses. This site is currently under construction and will be published in Farsi (Persian), although the national information will be published bilingually. It will be immensely appreciated if you decide to send your comments, suggestions or any other kind of contribution to the informative and scientific material. Your comments are sincerely welcomed in any of the three following languages: Farsi (Persian), English and Russian. So, please do not hesitate and write to me right now!