واسطه های شيميايی يا پيامرسانهای درون سلولی و بين سلولی

واسطه های شيميايی مجموعه ای از ملکولها هستند که توسط سلول ها ترشح می شوند و با رسيدن به نقطه ای ديگر از سلول، باعث بروز تغييراتی در رفتار سلول می شوند. اين مواد ممکن است به صورت درون سلولی و يا برون سلولی ترشح شوند.

در صورتی که واسطه شيميايی در درون سلول ترشح گردد و از فضای داخل سلولی خارج نشود، پيامرسانی داخلی انجام می شود. به عنوان مثال اگر يک يا چند ميتوکندری (اندامکهای مشارکت کننده در تنفس درون سلولی) از بين بروند، ملکولهای خاصی در محيط درون سلولی رها می شوند که خبر نابودی ميتوکندريها را به ديگر نقاط سلول انتقال می دهند. اگر تعداد ميتوکندريهای نابود شده افزايش يابد، تعداد ملکولهای ترشح شده نيز افزايش می يابد. بدينترتيب بالا رفتن غلظت ملکول پيامرسان ويژه مرگ ميتوکندريها در محيط حامل خبر نابودی تعداد زيادی ميتوکندری خواهد بود.

در بسياری از موارد، ماده پيامرسان در داخل سلول ترشح می شود و به بيرون از سلول راه می يابد. در اينحالت پيام از درون سلول به خارج مخابره شده است. اين پيام ممکن است در سطح سلول باقی بماند، ممکن است به سطح سلول همجوار سلول اوليه برود و يا ممکن است مسافتهای طولانی را در بدن طی کند. ملکولهای پيامرسان از نظر طول عمر تنوع بسيار دارند و تنها آن گروه از پيامرسانها که طول عمر بالايی دارند می توانند عهده دار پيامرسانی در مسيرهای طولانی باشند. بسياری از فاکتورهای رشدی و هورمونها در اين گروه اخير جای می گيرند.

نکته بسيار مهم ديگر اين است که برای هر نوع ملکول پيامرسان، بايد حداقل يک نوع گيرنده وجود داشته باشد. گيرنده پيام ممکن است روی سطح سلول گيرنده، داخل سيتوپلاسم و اندامکهای درون سلولی و يا حتی در داخل هسته سلول گيرنده باشد. اگر ملکول پيامرسان ترشح شود ولی گيرنده ای در دسترس آن ملکول نباشد، پيامی که توسط ملکول حمل می شده، بی اثر خواهد ماند. در سالهای اخير نوع ديگری از گيرنده ها شناسايی شده که در محيط بين سلولی شناور هستند و تنها پس از تحريک شدن توسط ملکولهای پيامرسان به سمت اندامکها يا محل هدف می روند و زمينه تغيير در رفتار سلولی را فراهم می کنند.

در قسمتهای بعدی با نمونه هايی از ملکولهای پيامرسان که در قرنيه چشم انسان حضور فعال دارند، آشنا خواهيم شد و کاربرد آنها در آيندۀ علم کنتاکت لنز را بررسی خواهيم کرد.

واکنش سلولهای اپی تليال قرنيه به کمبود اکسيژن

در قسمتهای قبلی نوشته های اين وبلاگ، به اهميت تنفس طبيعی قرنيه پرداختيم.

 از اين پس مطالبی را در زمينه رفتارهای قرنيه در شرايط کم اکسيژن خواهيم خواند و خواهيم ديد که چگونه قسمت بشره ای (اپی تليال)  قرنيۀ انسان به محض مواجه شدن با شرايط تنفسی نامناسب، پيامهای درخواست کمک را به سلولهای همجوار مخابره می کند. محققان، اين پديده را مکالمۀ مابين سلولهای قرنيه ناميده اند و شناسايی بخشهايی از اين تکلّم بين سلولی هدف اصلی پروژۀ تحقيقاتی اينجانب در مرکز تحقيقات چشم در سيدنی بوده است که بتدريج تقديم به حضور گراميتان خواهد شد

قبل از هر چيز يادآوری مختصری در بارۀ آناتومی قرنيه

قرنيۀ انسان از سه لايه اصلی تشکيل شده است: بشره (اپی تليوم)، بافت اصلی (استروما) و لايۀ درونی (اندوتليوم). دولايه از اين سه لايه (بشره و لايۀ درونی) حالتی کاملا سلولی دارند و بهمين علت نياز به لايه ای از بافت همبند دارند که سلولها را در کنار يکديگر نگهدارند. در بشره، اين کار به عهده غشای پايۀ اپی تليال و چند رديف الياف کلاژنی است (لايۀ باومن) و در لايه درونی، کار در کنار هم نگهداشتن سلولها به عهدۀ غشای دسمه است. همانطور که گفته شد، هر يک از اين دو لايه يا غشا، عهده دار متصّل نگهداشتن سلولها به يکديگر هستند و احتمالاً نقش مهمی در پيامرسانی بين سلولی نيز به عهده دارند. اين مدعا در قرنيه به طور کامل بررسی نشده است ولی در بافتهای ديگر، نقش ارتباطی غشای پايه به تاييد رسيده است.

Image courtesy of Hornhindetransplantation.dk

در قسمت بعدی با تعدادی از ملکولهايی که در بدن عهده دار پيامرسانی بين سلولی هستند آشنا خواهيم شد و در مورد اهميت و کاربرد شناسايی اين مواد در قرنيۀ دچار کمبود اکسيژن ( قرنيۀ هايپوکسيک) صحبت خواهيم کرد.

در مورد تاريخ مصرف لنز زياد بايد تکرار کنيم تا همه مصرف کنندگان لنز باخبر شوند:

در مورد تاريخ مصرف لنز زياد بايد تکرار کنيم تا همه مصرف کنندگان لنز باخبر شوند:
تاريخ مصرف درج شده روی بسته بندی آخرين تاريخ مجاز برای مصرف است، يعنی در آن تاريخ لنز را بايد دور بياندازيم حتی اگر هنوز بسته بندی آن به قول معروف آکبند باشد. اگر بسته بندی لنز از آک خارج شده باشد، تاريخ مصرف عوض می شود و بستگی به نوع لنز دارد. برای لنزهای امروزی که اکثراً يکماهه هستند، تاريخ دور انداختن لنز يکماه بعد از باز کردن لنز است و هيچ ربطی هم به مقدار مصرف لنز ندارد.

اينکه اگر با فلان لنز بخوابی يکماهه است ولی اگر نخوابی تا سه ماه هم قابل مصرف است، حرف بی اساسی است که مخصوص گروه های خاصی از تجويز کنندگان است:

ب) گروهی که جز حرفهای توزيع کنندگان لنز، مرجعی برای خود متصور نيستند

ج) گروهی که فکر می کنند همه مردم فقيرند و به همه بايد روش مخاطره آميز ولی ارزان را ياد داد

د) گروهی که هنوز راهی برای بيان کردن زمان صحيح مصرف لنز ندارند

اميدوارم روزی همه جزو گروه الف باشيم !!!

عمداً گروه الف را گذاشتم برای آخر!!!!

اين کاری است که گروه الف می کند: در هنگام تحويل دادن لنز به مصرف کننده، تاريخ انقضای مصرف را که روی قوطی يا روی بليستر (بسته بندی تکی لنز) درج شده، به او نشان می دهد؛ سپس لنز را در حضور او باز می کند (حداقل يک جفت را)؛ تاريخ دور انداختن لنزی که باز کرده را روی بسته بندی آن لنز و محلول لنز و حتی جا لنزی می نويسد و به مصرف کننده می گويد: اگر واقعاً برای چشمتان بيشتر از جيبتان ارزش قايل هستيد اين تاريخی است که لنزتان را دور خواهيد انداخت. ولی اگر فکر می کنيد با صرفه به تعويق انداختن تاريخ دور انداختن لنز، صرفه جويی می کنيد، ميل شما است و مورد تاييد من نيست. شما از خيلی ها خواهيد شنيد که لنز يک ماهه را تا سه ماه يا سه سال يا سی سال يا سيصد سال مصرف می کنند (گروه الف شوخی را حتماً چاشنی کار می کنند)، ولی با اينکارشان خود را به خطر می اندازند. شما هم اگر اهل ريسک هستی حتماً از روش آنها استفاده کن تا صرفه جويی کنی ولی اگر مثل من اهل احتياط هستی در تاريخی که نوشته ام، لنزت را دور بيانداز، حتی اگر اصلاً استفاده اش نکرده باشی، در غير اينصورت عزيز جان، هر چی ديدی از چشم خودت ديدی. نگی من نگقتم اين لنزها يکماهه هستند ها!

شخصاً، فکر می کنم اين روش مودبانه تر و عادلانه تر و عاقلانه تر از روشهای ب و جيم و دال است.

مودبانه تر است چون مصرف کننده را صغير فرض نکرده ايد که به جای او تصميم به فقير بودنش بگيريد

عادلانه تر است چون به او واقعيت ها را گفته ايد و پولی که می گيريد را حرام نکرده ايد

عاقلانه تر است چون اولاً سلامتی چشم ها را تضمين کرده ايد،

دوماً خودتان تعجب خواهيد کرد که تعداد زيادی از مردم حرفتان را قبول خواهند کرد و هر ماه از خودتان لنز خواهند گرفت و خواهند ديد که چقدر با اين روش آسوده ترند.

فقر اکثراً ناشی از اين است که مثل فقيرها فکر می کنيم يا همه را فقير تصوّر می کنيم (با کمال احترام به آنهايی که واقعاًٌ فقير هستند).

اينهم يک افتخار ديگر برای اپتومتری ايران: دوستان چندين و چند ساله بنده، در عربستان چهار پوستر علمی ارائه کرده اند. ای کاش از جزئيات اين موفقيت اطلاع بيشتری در دست بود. همينقدر بگويم که تهيه چهار پوستر برای يک کنفرانس اصلاٌ کار ساده ای نيست. واقعا ماشا الله

A Report of Hard Contact Lens Fitting in Flattened Post LASIK Ectatic Cornea. Valleh Sajjadi, Samira Ebdali and Ramin Rizvandi

Myopic Shift After Laser Treatment of Retinopathy of Prematurity in Infancy. Gholamali Naderian, Farzane Sadri and Valleh Sajjadi

Customized Spectacles for Correcting Higher Order Aberrations. Ebdali Samira, Sajjadi Valleh and Rizvandi Ramin

Software for Treatment and Monitoring Amblyopia. Ebdali Samira, Sajjadi Valleh and Rizvandi Ramin